Wendy Moore reviews Ed Yong’s book about microbes
Wendy Moore đánh giá cuốn sách về vi sinh vật của Ed Yong
Microbes, most of them bacteria, have populated this planet since long before animal life developed and they will outlive us.
Các vi sinh vật, hầu hết là vi khuẩn, đã cư ngụ trên hành tinh này từ rất lâu trước khi sự sống của động vật phát triển và chúng sẽ tồn tại lâu hơn chúng ta.
Invisible to the naked eye, they are ubiquitous.
Không thể nhìn thấy bằng mắt thường, chúng có mặt ở khắp mọi nơi.
They inhabit the soil, air, rocks and water and are present within every form of life, from seaweed and coral to dogs and humans.
Chúng sống trong đất, không khí, đá và nước và hiện diện trong mọi dạng sống, từ rong biển và san hô cho đến chó và con người.
And, as Yong explains in his utterly absorbing and hugely important book, we mess with them at our peril.
Và, như Yong giải thích trong cuốn sách vô cùng hấp dẫn và cực kỳ quan trọng của mình, chúng ta sẽ gặp nguy hiểm với chúng.
Every species has its own colony of microbes, called a ‘microbiome’, and these microbes vary not only between species but also between individuals and within different parts of each individual.
Mỗi loài đều có cộng đồng vi sinh vật riêng, được gọi là ‘hệ vi sinh vật’ ('microbiome'), và những vi sinh vật này không chỉ khác nhau giữa các loài mà còn giữa các cá thể và trong các bộ phận khác nhau của mỗi cá thể.
What is amazing is that while the number of human cells in the average person is about 30 trillion, the number of microbial ones is higher - about 39 trillion.
Điều đáng kinh ngạc là trong khi số lượng tế bào của một người bình thường là khoảng 30 nghìn tỷ thì số lượng tế bào vi sinh vật lại cao hơn - khoảng 39 nghìn tỷ.
At best, Yong informs us, we are only 50 per cent human.
Yong cho biết, chúng ta nhiều nhất cũng chỉ có 50% là con người.
Indeed, some scientists even suggest we should think of each species and its microbes as a single unit, dubbed a ‘holobiont’.
Thật vậy, một số nhà khoa học thậm chí còn đề nghị rằng chúng ta nên xem mỗi loài và hệ vi sinh vật của chúng như một đơn vị duy nhất, được gọi là một 'holobiont'.
In each human there are microbes that live only in the stomach, the mouth or the armpit and by and large they do so peacefully.
Ở mỗi người có những vi sinh vật chỉ sống trong dạ dày, miệng hoặc nách và nhìn chung chúng chung sống một cách hòa bình.
So ‘bad’ microbes are just microbes out of context.
Vì vậy, vi sinh vật 'xấu' chỉ là những trường hợp ngoại lệ.
Microbes that sit contentedly in the human gut (where there are more microbes than there are stars in the galaxy) can become deadly if they find their way into the bloodstream.
Các vi sinh vật đang sống yên ổn trong đường ruột con người (nơi có nhiều vi sinh vật hơn số các ngôi sao trong thiên hà) có thể trở nên nguy hiểm chết người nếu chúng tìm được đường vào máu.
These communities are constantly changing too.
Các cộng đồng vi sinh vật này cũng liên tục thay đổi.
The right hand shares just one sixth of its microbes with the left hand.
Chỉ một phần sáu số vi sinh vật ở tay phải là tương đồng với tay trái.
And, of course, we are surrounded by microbes.
Và, tất nhiên, chúng ta được bao quanh bởi vi sinh vật.
Every time we eat, we swallow a million microbes in each gram of food; we are continually swapping microbes with other humans, pets and the world at large
Mỗi lần ăn, chúng ta nuốt một triệu vi khuẩn trong mỗi gam thức ăn; chúng ta không ngừng trao đổi vi sinh vật với người, vật nuôi khác và thế giới nói chung.
It’s a fascinating topic and Yong, a young British science journalist, is an extraordinarily adept guide.
Đó là một chủ đề hấp dẫn và Yong, một nhà báo khoa học trẻ người Anh, là một người hướng dẫn cực kỳ lão luyện.
Writing with lightness and panache, he has a knack of explaining complex science in terms that are both easy to understand and totally enthralling.
Với lối viết nhẹ nhàng và hoa mỹ, anh có sở trường giải thích khoa học phức tạp bằng những thuật ngữ vừa dễ hiểu vừa khiến người đọc say mê.
Yong is on a mission.
Yong đang làm một nhiệm vụ.
Leading us gently by the hand, he takes us into the world of microbes - a bizarre, alien planet - in a bid to persuade us to love them as much as he does.
Nhẹ nhàng dẫn dắt ta bằng ngòi bút của mình, anh đưa chúng ta vào thế giới của vi sinh vật - một hành tinh xa lạ, khác biệt - với nỗ lực khiến chúng ta cũng yêu thích chúng nhiều như anh ấy.
By the end, we do.
Cuối cùng thì chúng ta cũng như vậy.
For most of human history we had no idea that microbes existed.
Trong phần lớn lịch sử loài người, chúng ta không hề biết rằng vi sinh vật tồn tại.
The first man to see these extraordinarily potent creatures was a Dutch lens-maker called Antony van Leeuwenhoek in the 1670s.
Người đầu tiên nhìn thấy những sinh vật có sức mạnh phi thường này là một nhà chế tạo ống kính người Hà Lan tên là Antony van Leeuwenhoek vào những năm 1670.
Using microscopes of his own design that could magnify up to 270 times, he examined a drop of water from a nearby lake and found it teeming with tiny creatures he called ‘animalcules’.
Sử dụng kính hiển vi tự thiết kế có khả năng phóng đại lên đến 270 lần, ông đã quan sát một giọt nước từ một hồ nước gần đó và thấy nó chứa đầy những sinh vật nhỏ bé mà ông ấy gọi là các ‘phân tử động vật’.
It wasn’t until nearly two hundred years later that the research of French biologist Louis Pasteur indicated that some microbes caused disease.
Mãi đến gần hai trăm năm sau, nghiên cứu của nhà sinh vật học người Pháp Louis Pasteur mới chỉ ra rằng một số vi sinh vật gây bệnh.
It was Pasteur’s ‘germ theory’ that gave bacteria the poor image that endures today.
Chính ‘lý thuyết mầm bệnh’ của Pasteur đã gán cho vi khuẩn một hình ảnh tồi tệ tồn tại cho đến ngày nay.
Yong’s book is in many ways a plea for microbial tolerance, pointing out that while fewer than one hundred species of bacteria bring disease, many thousands more play a vital role in maintaining our health.
Bằng nhiều cách, cuốn sách của Yong là một lời kêu gọi khẩn thiết một sự dung hòa với vi sinh vật, chỉ ra rằng trong khi có chưa đến một trăm loài vi khuẩn gây bệnh, thì hàng nghìn loài khác lại đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe của chúng ta.
The book also acknowledges that our attitude towards bacteria is not a simple one.
Cuốn sách cũng thừa nhận rằng thái độ của chúng ta đối với vi khuẩn không hề đơn giản.
We tend to see the dangers posed by bacteria, yet at the same time we are sold yoghurts and drinks that supposedly nurture ‘friendly’ bacteria.
Chúng ta có xu hướng nhìn thấy những mối nguy hiểm do vi khuẩn gây ra, nhưng đồng thời chúng ta cũng được bán cho sữa chua và những đồ uống được cho là hỗ trợ các vi khuẩn "thân thiện".
In reality, says Yong, bacteria should not be viewed as either friends or foes, villains or heroes.
Trên thực tế, Yong nói, ta không nên coi vi khuẩn là bạn hay thù, kẻ phản diện hay anh hùng.
Instead we should realise we have a symbiotic relationship, that can be mutually beneficial or mutually destructive.
Thay vào đó, ta nên nhận ra rằng chúng ta có một mối quan hệ cộng sinh, có thể cùng có lợi hoặc cùng tổn hại.
What then do these millions of organisms do?
Vậy thì hàng triệu sinh vật này làm gì?
The answer is pretty much everything.
Câu trả lời là khá nhiều thứ.
New research is now unravelling the ways in which bacteria aid digestion, regulate our immune systems, eliminate toxins, produce vitamins, affect our behaviour and even combat obesity.
Nghiên cứu mới hiện đang làm sáng tỏ các cơ chế mà vi khuẩn hỗ trợ tiêu hóa, điều hòa hệ thống miễn dịch của chúng ta, loại bỏ các độc tố, sản xuất các vitamin, ảnh hưởng đến hành vi của chúng ta và thậm chí chống lại bệnh béo phì.
‘They actually help us become who we are,’ says Yong.
Yong nói: “Chúng thực sự giúp chúng ta trở thành con người như hiện nay”.
But we are facing a growing problem.
Nhưng chúng ta đang phải đối mặt với một vấn đề ngày càng gia tăng.
Our obsession with hygiene, our overuse of antibiotics and our unhealthy, low-fibre diets are disrupting the bacterial balance and may be responsible for soaring rates of allergies and immune problems, such as inflammatory bowel disease (IBD).
nỗi ám ảnh của chúng ta về vệ sinh, lạm dụng thuốc kháng sinh và chế độ ăn không lành mạnh, ít chất xơ đang phá vỡ sự cân bằng vi khuẩn và có thể là nguyên nhân làm tăng vọt tỷ lệ dị ứng và các vấn đề miễn dịch, chẳng hạn như bệnh viêm ruột (IBD).
The most recent research actually turns accepted norms upside down.
Nghiên cứu gần đây nhất thực sự làm đảo lộn các tiêu chuẩn đã được chấp nhận.
For example, there are studies indicating that the excessive use of household detergents and antibacterial products actually destroys the microbes that normally keep the more dangerous germs at bay.
Ví dụ, có những nghiên cứu chỉ ra rằng thực ra việc sử dụng quá nhiều chất tẩy rửa gia dụng và các sản phẩm kháng khuẩn tiêu diệt các vi sinh vật mà thường kìm hãm những vi trùng nguy hiểm hơn.
Other studies show that keeping a dog as a pet gives children early exposure to a diverse range of bacteria, which may help protect them against allergies later.
Các nghiên cứu khác cho thấy việc nuôi chó làm thú cưng giúp trẻ tiếp xúc sớm với nhiều loại vi khuẩn khác nhau, điều này có thể giúp bảo vệ chúng khỏi các bệnh dị ứng về sau.
The readers of Yong’s book must be prepared for a decidedly unglamorous world.
Các độc giả sách của Yong phải chuẩn bị cho một thế giới rõ ràng là không mấy đẹp đẽ.
Among the less appealing case studies is one about a fungus that is wiping out entire populations of frogs and that can be halted by a rare microbial bacterium.
Trong số các trường hợp nghiên cứu kém hấp dẫn hơn là một nghiên cứu về một loại nấm đang xóa sổ toàn bộ các quần thể ếch và có thể bị ngăn chặn bởi một loại vi khuẩn hiếm.
Another is about squid that carry luminescent bacteria that protect them against predators.
Một trường hợp khác là về loài mực mang vi khuẩn phát quang giúp bảo vệ chúng chống lại những kẻ săn mồi.
However, if you can overcome your distaste for some of the investigations, the reasons for Yong’s enthusiasm become clear.
Tuy nhiên, nếu bạn có thể vượt qua cảm giác chán ghét đối với một số đánh giá, lý do cho lòng nhiệt huyết của Yong sẽ trở nên rõ ràng.
The microbial world is a place of wonder.
Thế giới vi sinh vật là một nơi kỳ diệu.
Already, in an attempt to stop mosquitoes spreading dengue fever - a disease that infects 400 million people a year - mosquitoes are being loaded with a bacterium to block the disease.
Hiện nay, trong nỗ lực ngăn chặn muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết - căn bệnh lây nhiễm cho 400 triệu người mỗi năm - muỗi đang được đưa vào cơ thể một loại vi khuẩn để ngăn chặn căn bệnh này.
In the future, our ability to manipulate microbes means we could construct buildings with useful microbes built into their walls to fight off infections.
Trong tương lai, khả năng kiểm soát vi sinh vật cho phép chúng ta xây dựng các tòa nhà với các bức tường được xây với những vi sinh vật hữu ích bên trong để chống lại nhiễm trùng.
Just imagine a neonatal hospital ward coated in a specially mixed cocktail of microbes so that babies get the best start in life.
Chỉ cần tưởng tượng một khu bệnh viện sơ sinh được tráng trong một loại cocktail hỗn hợp đặc biệt các vi sinh vật để trẻ sơ sinh có một khởi đầu cuộc sống tốt nhất.
Từ vựng trong bài
multitude: một số lượng lớn người hoặc vật
outlive: sống, tồn tại lâu hơn ai, cái gì
ubiquitous: có mặt ở mọi nơi
utterly: hoàn toàn, vô cùng
do sth at sb’s peril: làm một việc gì đó mà có thể gây nguy hiểm, rắc rối
by and large: nói chung, nhìn chung
deadly: có thể gây chết người
swap: trao đổi
adept: tinh thông, thành thạo, lão luyện
enthralling: khiến ai đó thích thú, tập trung hoàn toàn
teem with sth: chứa một lượng lớn thứ gì đó
endure: tồn tại trong một thời gian dài
villain: kẻ xấu
symbiotic: cộng sinh
unravel: làm sáng tỏ
obsession: nỗi ám ảnh
turn sth upside down: thay đổi hoàn toàn, đảo lộn
norm: tiêu chuẩn
keep sth at bay: kiểm soát, kìm hãm cái gì đó
luminescent: phát quang
Look up dictionary